Άρθρο της Le Monde Economie, 14.06.2017)*
Μετάφραση-Επιμέλεια: Ευρυδίκη Τσέλιου
Πολιτική Επιστήμων, ΜΑ Ευρωπαϊκών Σπουδών (ULB, Brussels)
Στέλεχος Συμβουλίου της Ευρώπης
Πέρα από τη συνεχιζόμενη οικονομική ύφεση, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη και με την πρόκληση της
δημογραφικής κρίσης καθώς ο πληθυσμός της γερνάει και συρρικνώνεται, οι
γυναίκες δεν γεννούν πλέον πολλά παιδιά και οι νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα και
μεταναστεύουν στο εξωτερικό.
"Δε θέλω να μεγαλώσω το παιδί
μου σε μια χώρα με αβέβαιο μέλλον. Την περασμένη χρονιά έχασα τη δουλειά μου,
βρίσκομαι σε πολύ δύσκολη κατάσταση και ο μισθός των 800 ευρώ που λαμβάνει ο σύντροφός μου δεν
θα μας επέτρεπε να ανταπεξέλθουμε στα
έξοδά μας εάν είχαμε και παιδί", δηλώνει με απογοήτευση η Κατερίνα.
Στα 34 χρόνια της, η πρώην έμπορος δεν επιθυμεί να γίνει μητέρα.
Σύμφωνα με τους Γιατρούς του Κόσμου,
στην Ελλάδα σχεδόν μία στις τέσσερις γυναίκες που έχουν γεννηθεί τη δεκαετία
του 1970 δεν έχουν παιδί. Επιπλέον, ο αριθμός των γεννήσεων μειώνεται διαρκώς
από την αρχή της κρίσης, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ: από τις 114 766 το
2010, μειώθηκαν στις 94 143 το 2013 και
στις 91 847 και το 2015.
Επιπλέον, ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται.
Από τα 11,1 εκ. το 2011 έφθασε στα 10,8 εκ. άτομα το 2016. " Η
αναλογία μεταξύ γεννήσεων και θανάτων είναι αρνητική από το 2011 και αυτή η
τάση αναμένεται να συνεχιστεί: ο αριθμός
των θανάτων θα αυξηθεί καθώς τα άτομα που γεννήθηκαν μετά τη δεκαετία του 1950,
την εποχή δηλαδή του ελληνικού baby-boom, είναι ήδη άνω των 65 ετών. Οι γεννήσεις επιπλέον δεν
πρόκειται να αυξηθούν καθώς οι γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία
δεν αποτελούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού και τα επίπεδα γονιμότητας παραμένουν
χαμηλά, επισημαίνει ο Βύρωνας Κοτζαμάνης, καθηγητής δημογραφίας στο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Πριν την κρίση, ο δείκτης γονιμότητας στην Ελλάδα ήταν ήδη στο 1,5 το 2012
και μειώθηκε στο 1,3 ανά γυναίκα. Για να
υπάρξει ανανέωση των γενεών θα έπρεπε να αναλογούν τουλάχιστον δύο
παιδιά ανά γυναίκα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η διευθύντρια της Μονάδας
νεογνών του μαιευτηρίου ΡΕΑ, οι γυναίκες κάνουν μόνο ένα παιδί και αρκετά αργά,
μετά τα 30 έτη.
Διάχυτη
απαισιοδοξία
Οι χαμηλοί μισθοί, η ανεργία που φθάνει στο 27% στις γυναίκες και στο 20%
στους άνδρες, η διάχυτη απαισιοδοξία (σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του 2015, το
70% των Ελλήνων θεωρούν ότι η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα θα επιδεινωθεί
έναντι του 46% του πληθυσμού της Ε.Ε. που συμμερίζεται την ίδια άποψη),
συνιστούν παράγοντες που έχουν σαφώς επηρεάσει τη γονιμότητα σε μια περίοδο
όπου μετά από πολύ καιρό και σταδιακά, είχε ξεκινήσει να αυξάνεται.
Η έλλειψη πολιτικών που να ενθαρρύνουν τη δημιουργία της οικογένειας και οι
περικοπές στις δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας/πολιτικής οι οποίες επιβλήθηκαν από
τους θεσμούς (ΕΚΤ, Ε.Ε. και ΔΝΤ),
λειτούργησαν αποτρεπτικά για τις γυναίκες ώστε να γεννήσουν περισσότερα παιδιά,
σχολιάζει ο Βύρων Κοτζαμάνης. Τα επιδόματα που δίδονται για το τρίτο παιδί
είναι πολύ χαμηλά, ύψους 50 ευρώ.
Επιπλέον, η Αντωνία Χαρίτου υπογραμμίζει ακόμη μια αιτία της υπογονιμότητας
στην Ελλάδα: " Οι νέες γυναίκες οι οποίες είναι σήμερα 30 ετών και έζησαν
σε περίοδο ευμάρειας στην Ελλάδα όπου υπήρχε η δυνατότητα οι γονείς να κάνουν
στα παιδιά τους δώρα, να τους παρέχουν ιδιαίτερα μαθήματα για ξένες γλώσσες και
να τα πηγαίνουν σε εξωσχολικές δραστηριότητες
οι οποίες κόστιζαν αρκετά. Οι γυναίκες αυτές θέλουν να προσφέρουν στα
παιδιά τους τον ίδιο τρόπο και ποιότητα ζωής, πράγμα το οποίο δεν καθίσταται
πλέον πολύ εφικτό λόγω κρίσης..."
H "μάστιγα" της μετανάστευσης των νέων στο εξωτερικό
Επιπλέον πλήγμα για την ελληνική κοινωνία: η μετανάστευση μιας ολόκληρης
γενιάς κάτω των 40 ετών, σε παραγωγική ηλικία. Σύμφωνα με έρευνα της Endeavor Ελλάδας (δικτύου νέων επιχειρηματιών),
η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο 2016, 350 Έλληνες έφυγαν από τη χώρα από το
2008 έως το 2016.
Ο Παντελής Σταθόπουλος, 31 ετών, έχει φύγει από την Ελλάδα εδώ και ένα
χρόνο και ζει στο Λονδίνο με τη σύντροφό του. Είχε προσληφθεί ως υπεύθυνος
ποιοτικού ελέγχου σε μια εταιρεία τροφίμων στην Ελλάδα με μισθό 800 ευρώ και
απολύθηκε καθώς "κόστιζε πολύ στην επιχείρηση" όπως λέει. Έφυγε χωρίς να έχει βρει κάποια δουλειά.
Παρόλα αυτά, ο Παντελής κατάφερε και βρήκε δουλειά στο Λονδίνο σχετική με το
αντικείμενό του: " Δεν το μετανιώνω που έφυγα, θεωρώ ότι στην Ελλάδα, τη
δεδομένη περίοδο, θα ήμουν άνεργος. Στην Αγγλία, τουλάχιστον, εάν δεν είμαι
ικανοποιημένος από τη δουλειά μου, μπορώ να παραιτηθώ, θα βρω κάποια
άλλη.."
Η δημογραφική κρίση δεν αφήνει πολλά περιθώρια για ευοίωνες προβλέψεις για
το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, η οποία έχει ήδη περιέλθει σε δεινή
κατάσταση. "Σε δέκα χρόνια, η Ελλάδα θα έχει χάσει ένα πολύ μεγάλο αριθμό
του ενεργού της πληθυσμού", τονίζει ο Βύρων Κοτζαμάνης. Ο πληθυσμός που
μπορεί να καταναλώσει μειώνεται, τα ταμεία των συντάξεων και το σύστημα
περίθαλψης θα καθώς τα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών αυξάνονται πολύ
περισσότερα από τα άτομα άλλων ηλικιών. Είναι δύσκολο να είναι κανείς
αισιόδοξος για το μέλλον της Ελλάδας δεδομένων αυτών των συνθηκών!".